Nekada tvrđava, danas najstarija kuća u Subotici, tri veka ponosno stoji u srcu grada

Iako je nastariji deo kuće sagrađen sredinom 18. veka, razlog njenog podizanja doseže do vremena kada je na tom mestu počivala subotička tvrđava, priča nam Geza Vaš, koji istoriju našeg grada drži u "malom prstu".

- To je bio manji, ojačani objekat čiji tačan gabarit ne znamo, ali je bio na dva sprata. Izgrađen je u 15. veku za potrebe odbrane od turskih napada i kada su Turci proterani sa ovih prostora, u jedan deo tvrđave uselili su se franjevci, a u drugi kapetani i vojska, jer je to bila jedina zgrada od čvrstog materijala. Vremenom se pokazalo da vojnici i fratri u jednoj kući ne idu zajedno, te je ubrzo došlo do sukoba u kojem je vojska primorala franjevce da napuste tvrđavu - priča naš sagovornik, objašnjavajući da se "rat" za tvrđavu ovde nije okončao, već da je tek počeo. - Crkva se zbog toga tužila i spor je trajao dosta dugo, a ono što u međuvremenu vojnicima nije išlo na ruku, jeste da su Turci potisnuti iza Save i Dunava, a kasnije i do Stalaća, te u Vojnoj krajini više nije bilo potrebe za kasarnom i vojskom. Tako je tvrđava predata crkvi.

Primorani da sada oni traže novi dom, vojska je odlučila da odštetu dobijenu zbog napuštanja skrovišta iskoristi za izgradnju kuća, a kapetani su ih podigli nigde drugde do uz zidine tvrđave. Upravo se odraz borbe između crkve i vojske oko prevlasti nad "teritorijom" ogleda u tome kako je najstarija kuća orijentisana, predočava naš sagovornik, jer njen ulaz nije bio okrenut ka ulici, već ka ulazu tvrđave. Zato je vrednost ove kuće velika, jer ne samo što je do danas ostala sačuvana u svom osnovnom gabaritu, već u svom neposrednom okruženju ima sačuvane autentične ostatke koji su spomeničkog karaktera – južni zid Franjevačkog samostana i fragment nekadašnje ulice, sada ograđene bašte između kuće i Franjevačke crkve.

-  Kapetani su bili iz porodice Sučića i držali su se zajedno, pa su prvobitno izgradili tri kuće odmah uz ulaz. Međutim, ni to nije bilo dugog veka i ubrzo su dve kuće srušene, na čijem mestu je kasnije nastalo dvorište Franjevačke crkve, a jedino je ostala ova, najstarija kuća, koja je bila porodična kuća kapetana Luke Sučića - kazuje Vaš. - Da se ne bi ponovo pretvorila u vojno mesto, franjevci su tvrđavu srušili koliko su mogli i na tom mestu podigli crkvu, a posle i samostan.

Od nastanka do danas, najstarija kuća je pretrpela niz intervencija na samom objektu, ali i u njegovom neposrednom okruženju, pa je tako u periodu nakon Drugog svetskog rata njena unutrašnjost izdeljena u niz od sedam stambenih jedinica, koje su ušle u socijani program.

- Prednji deo je izgrađen tek sredinom 19. veka, praktično kada je ulica otvorena i do tada nije bilo kuće koja je bila okrenuta ka današnjem Trgu cara Jovana Nenada - objašnjava Vaš. - Taj objekat je predstavljao neku vrstu merne kuće, jer kako se pijaca nalazila u centru grada, postojala je potreba da ljudi ono što kupe, mogu i da izmere. Tako su u ovoj kući postojale vage na kojima su kupci mogli da provere da li su ih prodavci prevarili ili nisu.

Crvenu opeku i kamen nepravilnog oblika, osnovni građevinski materijal od kojeg je najstarija kuća u Subotici sazdana, moguće je videti i danas, zahvaljujući kompromisnom rešenju Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i vlasnika koji je pre nekoliko godina otkupio objekat, da delovi originalnog zdanja ostanu vidljivi kroz otvorene "prozore" na fasadi i tako nastave da pričaju priču o starom području grada i u nadolazećim vremenima.