Slučaj ustupanja obradivog zemljišta crkvama ponovo pred Vrhovnim kasacionim sudom
Jednostavno rečeno od Vrhovnog kasacionog suda se traži da utvrdi da li Srpska pravoslavna crkva i Subotička biskupija Rimokatoličke crkve imaju pravo da i dalje bez naknade obrađuju svaka po više od 300 hektara, a Evangelistička hrišćanska crkva oko 70 hektara. Ili su, zbog toga što im je restitucijom vraćen deo obradivog zemljišta, crkve dužne da zemlju poklonjenu 2007. godine vrate u državni fond, jer grad nije ni imao pravo da im je ustupi.
Ovaj sudski postupak traje praktično od 2014. godine kada je Republičko javno pravobranilaštvo zbog sporne odluke tužilo grad, a u postupku se, na strani grada, pojavljuje i umešač, odnosno zastupnik interesa tri crkve. Predmet je prošao sve sudske instance, na kojima su naizmenično donošene presude kojima se potvrđivala, odnosno osporavala valjanost odluke gradske vlasti iz 2007. godine.
Nakon revizije Vrhovni kasacioni sud 2019. godine donosi odluku da suđenje krene ispočetka pred Višim sudom u Subotici. Najveći problem u postupku bio je da se utvrdi da li je trima crkvama na korišćenje ustupljena zemlja koju one i potražuju kroz restituciju, ili je reč o nekim drugim parcelama. Teškoće u utvrđivanju zemljišnih čestica nastale su i zbog toga što su parcele u ovom dugom vremenskom periodu menjale katastarske brojeve. Takođe, postojala je i dilema da li je završena restitucija crkvene imovine, odnosno u kojoj meri je crkvama vraćeno zemljište koje su potraživale.
U ponovljenom postupku na Višem sudu u Subotici 4. jula 2022. godine sudija Svetlana Zelić donela je presudu kojom se odbija žalba Republičkog javnog pravobranilaštva, a zemlja, koja je u međuvremeno kolokvijalno nazvana „crkvenom zemljom”, ostaje u rukama crkava. Na žalbu Republičkog javnog pravobranilaštva Apelacioni sud u Novom Sadu 3. novembra 2022. godine preinačuje odluku subotičkog Višeg suda i presuđuje da je odluka grada Subotice iz 2007. godine ništavna i bez pravnog dejstva, jer se neosnovano pozivala na određene članove Zakona o crkvama i verskim zajednicama, te da nije imala zakonsko pravo da mimo državnog, javnog interesa raspolaže poljoprivrednim zemljištem u državnoj svojini.
U odgovoru na pitanja novinara „Politike” Una Sarić, portparolka Višeg suda u Subotici dodala je i da je protiv odluke Apelacionog suda u Novom Sadu, advokat Bojan Uzelac, zastupnik tri crkve kao umešača u ovom postupku, zatražio reviziju Vrhovnog kasacionog suda u Beogradu. Tako je ovaj slučaj u poslednjih pet godina drugi put pred Vrhovnim kasacionim sudom.
„Politika” se obratila i umešaču u sudskom postupku, koji je zastupao interes sve tri crkve. „Ne mogu da govorim bez posebnog blagoslova i ne mogu da komentarišem sudski postupak što je i stav Advokatske kancelarije Uzelac”, poručio je.
Svi akteri ovog dugotrajnog suđenja u određenoj meri predstavljaju državu Srbiju. U sudnici su devet godina na suprotstavljenim stranama dva nivoa državne vlasti – republika i grad. Istovremeno u postupku se pojavljuje i crkva, kao nacionalna institucija koja preko umešača štiti svoje interese, odnosno mogućnost da i dalje obrađuje ustupljenu zemlju. Osim toga, očekivalo se da ključno razjašnjenje za dileme u postupku daju i drugi državni organi poput katastra i Agencije za restituciju.
