Zahvaljujući vladiki Irineju Ćiriću od smrti spašeno 3.000 dece

Ono što je Diana Budisavljević činila u Jasenovcu, to su tokom Drugog svetskog rata vladika Irinej Ćirić i sveštenstvo Eparhije bačke Srpske pravoslavne crkve radili u logoru Šarvar u Mađarskoj – iz gotovo izvesne smrti spasili su 2.800 srpske dece i 180 majki sa odojčadima!

Ovo plemenito delo, nažalost,  dugo je nepravedno prekrivala mrena zaborava. O njemu se znalo vrlo malo.  Baš kao i o vladiki Irineju Ćiriću (1884-1955), jednom od najobrazovanijih i najeminentnijih arhijereja svog doba, čije će svete mošti od nedelje biti u subotičkom Svetovaznesenjskom hramu.

VLADIKA IRINEJ - Rođen kao Ivan Ćirić u Sremskim Karlovcima, od oca Isidora srskog narodnog crkvenog sekretara, i majke Eveline, osnovnu školu je završio u rodnom mestu, gimnaziju  u Novom Sadu, Duhovnu akademiju u Moskvi, Filozofski fakultet u Beču  gde je odbranio i doktorat. Zamonašio se uoči Božića 1908. u manastiru Hopovo, a jedanaest godina kasnije postvaljen je za episkopa timočkog. Na mesto prvog čoveka Eparhije bačke dolazi 1921., kojom je upravljao 33 godine. - Do sada sam bio dole u zavetrini, sada sam se popeo na breg gde će sa sviju strana da me šibaju vetrovi – besedio je kada je hirotonisan. Njegove reči vrlo brzo pokazale su se kao tačne.

Vladika Irinej Ćirić je na vladičanskom tronu Eparhije bačke bio 33 godine i to u najtežem periodu za srpski narod i Srpsku pravoslavnu crkvu.  Na vladičanskom tronu zatekao ga je Drugi svetski rat i mađarska okupacija 1941. godine. Crkva u Srbiji je bila u vrlo teškoj situaciji –njeni arhijereji su ubijani, zatvarani i proterivani, među njima i patrijarh Gavrilo. Ratna 1942. bila je izuzetno teška za Srbe u Bačkoj – već na samom početku obeležena je racijom u kojoj je za manje od mesec dana ubijeno  oko 4000 Srba, Jevreja i pripadnika drugih nacionalnosti na teritoriji Novog Sada, Starog Bečeja i Šajkaške.  Te zime do vladike Irineja stižu i vesti o strašnom položaju srpskog življa u logoru Šarvar u Mađarskoj, gde je na samom početku rata, proglasom Mikloša Hortija, odvedeno više od osam i po hiljada ljudi. To su bili solunski dobrovoljci, optanti i drugi doseljenici sa porodicama, koji su u bačku ravnicu došli po stvaranju Kraljevine Jugoslavije 1921. godine.

Iako logor nije bio kao oni u NDH,  ljudi, a ponajviše deca, umirali su od teškog rada, nehigijene i gladi. Sveštenstvo Eparhije bačke slalo je vagone pomoći u hrani, lekovima, odeći, slami koja je služila kao prostirka...Prvi pokušaji da se pomogne interniranom narodu i spasu bar deca krenuli su od Crkvene opštine subotičke i prote Staniše Mihajlovića. Međutim, nije sve išlo kako treba, dok se svojim autoritetom nije uključio vladika Irinej. Mađarske vlasti s proleća 1942. dozvolile su da se iz logora izvedu dečaci do 14 i devojčice do 15 godina. Vladika Irinej uputio je i dopis crkvenim opštinama Eparhije bačke da vernici prihvate decu, da se ne boje da će zbog toga biti gonjeni jer akcija ima odobrenje nadležnih vlasti.  Uz vladiku Irineja i protu Stanišu, u akciji spašavanja srpske dece učestvovali su i Kosta Hadži, Jovan Ćulum, Dragutin Simić, dr Miloš Rafajlović, dr Radivoj Miladinović i mnogi drugi ugledni Srbi.

- Iz Šarvara u Bačku je ukupno stiglo 16 transporta sa 2812 dece, 188 odojčadi i 184 porodilje.  Najviše dece je smešteno u Novom Sadu, njih 710, zatim Somboru 598,  Srbobranu 112, Subotici 110, Bačkoj Palanci 106, Molu 102, Staparu 95, Zmajevu 95 i Senti 74, ali ih je bilo i u mnogim drugim mestima u Bačkoj –kaže u svom radu dr Gordana Petković. - Akcija spasavanja dece iz Šarvara obuhvatila je i slovenačku decu, jer se u ovom logoru  nalazilo i 600 Slovenaca. Srbi su bili raspoloženi da ih prime, što je episkop Irinej podržavao,tako da su srpske porodice u Bačkoj zbrinule 206 malih Slovenaca.

VEČERAS SVEČANI DOČEK PATRIJARHA i MOŠTIJU IRINEJA ĆIRIĆA

Uoči proslave slave Eparhije bačke, u nedelju u 18 časova, biće svečani doček patrijarha i arhijereja i svečani doček moštiju vladike Irineja Ćirića koje će doneti episkop bački Irinej i koje će trajno ostati u svojini našeg hrama.

- Slava Eparhije bačke je tradicija koja postoji od 1967. godine i svake godine se proslavlja u drugom mestu naše eparhije. Od ove godine, Patron Eparhije bačke obeležava se 2. oktobra, jer imamo nove svete u kalendaru Srpske pravoslavne crkve, koji su prošle godine kanonizovani a to je Prenos moštiju Svetog Irineja, episkopa bačkog i Svetih mučenika bačkih – objasnio je prezviter Veljko Vasiljev, arhijerejski namesnik subotički. – S obzirom da smo povezani sa ovim svetiteljem i da naš hram slavi tri veka postojanja, odlučeno je da proslava bude u našem gradu.

Doček patrijarha i proslava Patrona biće u porti crkve Vaznesenja Gospodnjeg, pored krsta koji je izgradio Matija Vojnić 1832. godine, a koji je pomagao i izgradnju drugih spomenika u gradu.

Sve to je sveštenstvo Crkvene opštine subotičke neumorno evidentiralo i zahvaljujući tome sada poseduje dokumentaciju neprocenjive vrednosti. Među spašenom decom bilo je mnogo bolesne,  a uz podršku vladike Irineja počele su da se formiraju bolnice. Oko 470 dece bolovalo je od tuberkuloze, te su i Bačkoj formirane dve bolnice – u Novom Sadu i na „Vodici“ u subotičkom naselju Aleksandrovo. Poseban zadatak bio je spasavanje majki sa odojčadima koje su bile smeštene u Srpskoj čitaonici pri srpskom pravoslavnom hramu u Aleksandrovu. Bolnice su  radile prvenstveno zahvaljujući redovnim prilozima crkvenih opština, dobrovoljnim prilozima vernika,  ali i nesebičnoj pomoći lekara i apotekara svih nacionalnosti. Mnogi od njih bili su Jevreji,  koji su nekoliko godina kasnije stradali u Holokaustu.

Episkop Irinej je kraj rata i oslobodioce dočekao na balkonu Gradske kuće u Novom Sadu. Samo dva dana kasnije dospeo je u kućni pritvor,  jer je, i pored svega što je tokom rata uradio, smatran za izdajnika. U pritvoru je proveo 17 meseci. Arhijerski Sinod SPC je intervenisao a predsatvku za njegovo oslobađanje podnli su i ugledni Novosađani  koji su naglasili da su Srbi u Bačkoj od prvag dana okupacije bili izloženi zverskom uništavanju i da je njegova borba bila usmerena na brigu i zbrinjavanje onih koji su na različite načine stradali. Glavni NOB Vojvodine molbe nije uvažio, ali protiv vladike nije pokrenut sudski proces i nije osuđen. Dužnost u svojoj eparhiji preuzeo je ponovo marta 1946. , ali na Preobraženje iste godine u Odžacima, prilikom osvećenja kapele u parohijskom domu, dok se spremao za službu, skojevci i članice AFŽ izvukli su ga u dvorište, kamenovali i pretukli. Đakon je pokušao da ga zaštiti svojim telom, ali  je vladika dobio povrede od kojih se nikada više nije oporavio.